Tytuł: Obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia – jak uniknąć błędów i nie stracić więcej niż trzeba
Data publikacji: 15.08.2025
Data ostatniej aktualizacji: 15.08.2025
Autor: Marek Lisowski
Każdy pracownik w Polsce musi liczyć się z tym, że od jego pensji brutto do wypłaty na konto trafia jedynie część kwoty. Powód? Obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia, które wynikają z przepisów prawa. Część z nich to daniny publiczne, inne to spłata zobowiązań. Problem pojawia się, gdy pracodawca, dział kadr lub sam pracownik popełni błąd w obliczeniach lub przekroczy limity – skutkuje to utratą pieniędzy, a czasem nawet postępowaniem przed sądem.
W tym artykule dowiesz się:
- jakie są rodzaje obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia,
- które składki i podatki są nienaruszalne,
- jakie limity chronią Twój dochód,
- co zrobić, gdy zauważysz błąd w potrąceniach,
- jak sprawdzić poprawność listy płac.
Czytaj dalej, aby mieć pełną kontrolę nad swoim wynagrodzeniem…
Spis treści
- Podstawy prawne obowiązkowych potrąceń
- Rodzaje obowiązkowych potrąceń
- Składki ZUS – co i dlaczego jest odciągane
- Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
- Potrącenia komornicze i administracyjne
- Limity potrąceń – ile musisz dostać „na rękę”
- Dobrowolne potrącenia – czym różnią się od obowiązkowych
- Jak uniknąć błędów w potrąceniach
- Reklamacja nieprawidłowych potrąceń
- Podsumowanie i praktyczne wskazówki
Podstawy prawne obowiązkowych potrąceń
Podstawy prawne obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia znajdują się głównie w:
- Kodeksie pracy (art. 87–91),
- ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych,
- ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz Kodeksie postępowania cywilnego.
Te regulacje określają, co może być potrącane z pensji, w jakiej kolejności, oraz jakie są kwoty wolne od potrąceń. Znajomość przepisów jest kluczowa – nie tylko dla działów HR, ale i samych pracowników, którzy chcą kontrolować swoje finanse.
Rodzaje obowiązkowych potrąceń
Obowiązkowe potrącenia można podzielić na trzy główne kategorie:
- Potrącenia publicznoprawne – składki ZUS, podatek dochodowy.
- Potrącenia egzekucyjne – zajęcia komornicze i administracyjne.
- Potrącenia wynikające z odpowiedzialności materialnej – np. wyrównanie szkód wyrządzonych pracodawcy.
Składki ZUS – co i dlaczego jest odciągane
Każda osoba zatrudniona na umowę o pracę podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Z wynagrodzenia brutto odprowadzane są:
- składka emerytalna – 9,76% podstawy wymiaru,
- składka rentowa – 1,5%,
- składka chorobowa – 2,45%,
- składka zdrowotna – 9% (częściowo odliczana od podatku, w określonych warunkach).
Celem tych składek jest zapewnienie środków na przyszłą emeryturę, rentę, świadczenia chorobowe i opiekę zdrowotną.
Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)
Drugim kluczowym potrąceniem jest podatek PIT. Wyliczany jest na podstawie dochodu po odjęciu składek ZUS oraz uwzględnieniu:
- kosztów uzyskania przychodu,
- kwoty wolnej od podatku,
- ewentualnych ulg (np. na dzieci).
Od 2022 roku w Polsce obowiązuje podwyższona kwota wolna (30 000 zł rocznie) oraz niższa stawka podatku (12% w pierwszym progu).
Potrącenia komornicze i administracyjne
Jeżeli pracownik ma zadłużenie, na jego wynagrodzenie może być nałożona egzekucja:
- komornicza – związana z wyrokami sądowymi,
- administracyjna – np. zaległości podatkowe, mandaty, opłaty administracyjne.
Pracodawca ma obowiązek realizować zajęcia, a niewykonanie polecenia może skutkować sankcjami finansowymi dla firmy.
Limity potrąceń – ile musisz dostać „na rękę”
Prawo chroni pracownika przed całkowitym pozbawieniem dochodu. Kwota wolna od potrąceń zależy od rodzaju egzekucji i wynagrodzenia minimalnego. W 2025 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 4 550 zł brutto. Przy potrąceniach niealimentacyjnych pracownik musi otrzymać co najmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia netto.
Dobrowolne potrącenia – czym różnią się od obowiązkowych
Dobrowolne potrącenia to np.:
- składki na ubezpieczenie grupowe,
- składki na Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK),
- składki na związki zawodowe.
Mogą być realizowane tylko za pisemną zgodą pracownika.
Jak uniknąć błędów w potrąceniach
Aby upewnić się, że potrącenia są prawidłowe:
- Regularnie sprawdzaj paski wynagrodzeń lub zestawienia z listy płac.
- Porównuj je z aktualnymi stawkami podatkowymi i składkowymi.
- Upewnij się, że dobrowolne potrącenia są zgodne z Twoją deklaracją.
- Monitoruj limity potrąceń, szczególnie przy egzekucjach.
Reklamacja nieprawidłowych potrąceń
Jeżeli zauważysz błąd:
- zgłoś się najpierw do działu kadr,
- w razie braku reakcji – wyślij pisemne wezwanie do korekty,
- jeśli problem nie zostanie rozwiązany, skieruj sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy lub sądu pracy.
Podsumowanie i praktyczne wskazówki
Obowiązkowe potrącenia z wynagrodzenia są częścią systemu podatkowo-ubezpieczeniowego i egzekucyjnego w Polsce. Choć pracownik nie ma wpływu na większość z nich, to znajomość przepisów pozwala uniknąć błędów i nieuczciwych praktyk. Warto:
- znać swoje prawa,
- weryfikować dokumenty płacowe,
- reagować na wszelkie nieprawidłowości.
Dzięki temu Twoje wynagrodzenie będzie w pełni chronione, a Ty zachowasz finansowy spokój.